“Chơi thường được nói đến như là sự giải tỏa sau những giờ học căng thẳng. Nhưng với trẻ em, chơi là quá trình học tập nghiêm túc. Chơi thực sự là công việc của tuổi thơ.” (Fred Rogers)
Vui chơi là một trong những cách thức quan trọng để trẻ học hỏi về thế giới xung quanh. Vui chơi giúp trẻ học thêm nhiều kỹ năng mới, giúp thúc đẩy mạnh mẽ sự phát triển về nhận thức, tư duy, tình cảm xã hội, ngôn ngữ. Quan trọng hơn, trong khi chơi, trẻ sẽ có cơ hội cùng chơi và giao tiếp với người lớn cũng như bạn bè đồng trang lứa. Lúc này, trẻ học được cách hòa đồng cùng với mọi người, học cách giải quyết vấn đề và cách làm thế nào để giao tiếp và sử dụng ngôn ngữ một cách hiệu quả. Do vậy, chơi và sự phát triển ngôn ngữ có mối liên hệ vô cùng chặt chẽ với nhau.
1. Chơi phát triển khi trẻ phát triển:
Trong những năm tháng đầu đời, trẻ thường cho mọi thứ vào miệng hoặc chỉ ném đồ chơi đi. Đây là cách trẻ trải nghiệm và học được sự khác biệt về cảm giác và mùi vị của các đồ vật khác nhau. Sau đó, trẻ bắt đầu học cách xây dựng các hình khối, chơi với ô tô, tàu hỏa. Trẻ học cách gọi tên các đồ vật và hiểu được rằng các đồ vật có thể đi cùng nhau, và chúng có thể chơi đồ chơi bằng nhiều cách khác nhau. Trong khi chơi, trẻ có thể học được các danh từ (tên của đồ vật), động từ (các từ chỉ thao tác hoặc hành động với đồ vật) và cách mô tả chúng. Trẻ học cách khám phá các đồ vật và cảm nhận chúng: những đồ chơi này để ở đâu, nó to hay nhỏ,…
Khi trẻ lớn lên, chúng bắt đầu học cách sử dụng một đồ vật để thay thế cho những thứ khác. Ví dụ: một khối gỗ trở thành một cái xe ô tô hoặc một cái điện thoại, các mảnh ghép trở thành cát xây dựng,… Trẻ vừa chơi, vừa gọi tên những đồ vật mà chúng nghĩ ra. Đây là sự kết nối tuyệt vời giữa sự vật và lời nói của trẻ. Để phát triển ngôn ngữ và giao tiếp một cách có ý nghĩa, trẻ cần thiết phải có trí tưởng tượng, kỹ năng diễn giải và tư duy tốt. Trẻ cần có khả năng phản hồi lại với các biểu tượng một cách phù hợp. Nếu trẻ không có nền tảng vững chắc về ngôn ngữ hiểu, ngôn ngữ diễn đạt, trẻ sẽ không thể nào nói về trò chơi của mình và thể hiện lại ý tưởng chơi một cách dễ hiểu cho người khác được. Như vậy, có thể nói rằng, chơi và ngôn ngữ song hành cùng nhau trong tiến trình một em bé lớn lên. Kỹ năng chơi phải phát triển đến một trình độ nhất định trước khi có các kỹ năng ngôn ngữ tương ứng (Westby & White, 2014).
2. Trẻ em có thể chơi với bất cứ thứ gì chúng có:
Với trẻ em, đồ chơi không cần phải là những thứ quá đắt tiền. Một cái chăn để chơi ú òa hay một vài cái lá khô cũng có thể trở thành một món đồ chơi thú vị với trẻ. Bạn sẽ ngạc nhiên khi chỉ với một cái chai, một vài hạt đậu, thìa, cốc mà trẻ có thể chơi được cả buổi. Từ việc chơi khám phá như: cho hạt đầu vào chai và lắc để phát ra âm thanh; đến việc chơi tưởng tượng như: đổ hạt đậu ra cốc và giả vờ xúc ăn. Trẻ em thường có xu hướng thích những đồ vật thật, liên quan đến hoạt động hằng ngày như: cốc, điều khiển tivi,… hơn là đồ chơi. Thậm chí, với trẻ em, cha mẹ chính là đồ chơi tốt nhất của mình.
3. Sức mạnh của vui chơi đối với sự phát triển ngôn ngữ:
Trẻ học ngôn ngữ và các kỹ năng khác khi chúng chia sẻ hoạt động chơi với cha mẹ hoặc người bạn cùng chơi của mình. Trẻ quan sát cách cha mẹ thao tác với đồ chơi và bắt chước lặp lại thao tác đó. Trẻ quan sát cách cha mẹ nói chuyện và nỗ lực đáp lại bằng lời nói, cử chỉ, điệu bộ, ánh mắt, nét mặt,… Trẻ học cách tư duy, giải quyết vấn đề từ cha mẹ. Những học hỏi này của trẻ là tự nhiên và chủ động.
– Thông qua vui chơi, trẻ học cách gọi tên đồ vật, học đếm, học miêu tả đồ vật,…
– Trẻ học cách chơi với ngôn ngữ như: tạo ra các âm thanh, tư vựng khác nhau trong khi chơi cùng người khác.
– Chơi giúp vốn từ vựng của trẻ trở nên phong phú hơn.
– Chơi giúp phát triển kỹ năng lắng nghe và làm theo yêu cầu/ hướng dẫn.
– Chơi giúp phát triển các kỹ năng xã hội và lần lượt.
– Ngôn ngữ phát triển và cũng trở nên phức tạp hơn trong khi trẻ chơi.
– Đối với trẻ sơ sinh: chơi có nghĩa là khám phá các đồ vật như: gõ, đập, cho vào miệng, liếm,…
– Đối với trẻ nhỏ: chơi là việc xây dựng các khối nhỏ lại với nhau, đẩy xe ô tô, thổi bong bóng,…
– Đối với trẻ trong giai đoạn nhà trẻ: chơi có nghĩa là việc giả vờ cho búp bê ăn, giả vờ nói chuyện điện thoại, giả vờ là một nhân vật nào đó như: bác sĩ, lính cứu hỏa,…
Và giờ nếu có ai đó thắc mắc “Học gì mà chẳng thấy ngồi vào bàn, chỉ thấy chơi thế?” thì chắc chắn các ba mẹ đã có câu trả lời rồi, đúng không ạ?
Một trẻ có rối loạn phát triển gặp vô vàn những khó khăn, thách thức. Việc nuôi dưỡng và dạy dỗ một trẻ tự kỷ có áp lực lớn cả về vật chất và tinh thần cho mỗi gia đình.
Mặc dù, hiện nay Đảng, Nhà nước và các tổ chức xã hội đã có những chính sách an sinh, xã hội như các chính sách về giáo dục, các chính sách về sức khỏe, y tế dành cho trẻ em có rối loạn phổ tự kỷ và gia đình của nhóm trẻ, điều này phần nào giảm thiểu gánh nặng tài chính cũng như động viên tinh thần cho trẻ và gia đình rất nhiều. Tuy nhiên thực tế có rất nhiều gia đình, giáo viên thậm chí các trung tâm… chưa tiếp cận đến, chưa hiểu đúng cũng như chưa thực hiện được các chính sách này một cách hiệu quả cho con em họ gây thiệt thòi cho trẻ và gia đình.
Chính vì điều đó nhân ngày nhận thức về tự kỷ 2/4/2025 Hệ thống giáo dục chuyên biệt Từ Sơn tổ chức buổi Webinar với chủ đề: “Các chính sách đồng hành cùng trẻ tự kỷ” nhằm giúp phụ huynh và cộng đồng tiếp cận đúng các chính sách của Đảng, nhà nước dành cho trẻ khuyết tật nói chung và trẻ tự kỷ nói riêng, đặc biệt trong buổi Webinar sẽ có phần hỏi –đáp, hướng dẫn cụ thể việc thực hiện các chế độ chính sách cho trẻ trên địa bàn trẻ đang sinh sống và học tập.
Nội dung buổi Webinar có các nội dung chính sau:
Hiểu đúng về rối loạn phổ tự kỷ
Những chính sách của Nhà nước về công nhận và hỗ trợ cho trẻ tự kỷ, gia đình có trẻ tự kỷ; Chính sách về giáo dục, bảo trợ xã hội và y tế cho người tự kỷ.
Hướng dẫn thực hiện chính sách cho trẻ tự kỷ trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh
Hỏi – đáp
TS. Tạ Ngọc Trí – Phó vụ trưởng vụ giáo dục phổ thông, Bộ Giáo dục và Đào Tạo
Đối tượng: Phụ huynh có con tự kỷ và giáo viên trên toàn quốc
Thời gian: Từ 20h00 – 22h00, Chủ nhật, ngày 30/3/2025
Hình thức: Online qua Zoom và được phát trực tiếp trên fanpage của Chuyên Biệt Từ Sơn.
